Nedir bu “Karanlık Fabrika”?
Endüstri 4.0’ın hayatımıza girmesiyle “Karanlık Fabrikalar” (lights out manufacturing) tanımını çokça duyar olduk. Her ne kadar da sıradan vatandaş için “Galiba fabrikanın elektrikleri kesilmiş.” gibi soğuk bir algı ve gizem barındırsa da endüstriyel üretim, yazılım ve otomasyon sektörü emekçileri arasında önümüzdeki 20 yılın en çok konuşulacak konuları arasında yer alıyor. Bu tanım aslında insan müdahalesinin ve inisiyatifinin minimuma indirildiği ,üretim hatlarının kendi kendine çalıştığı bir üretim yöntemini ifade etmektedir. Buradaki karanlık algısı mevcut bir işçinin ilk etaptaki ışık ve ısınma gibi en basit gereksinimlerinin bile ihtiyaç olmadığı bir felsefeyi barındırıyor. Asıl hedef ise tamamen makinaların gözetim ve operatöre ihtiyaç duymadan çalışmasıdır. Üretim süreçlerinden insanların çıkarılması ile maliyetlerin düşmesi ve verimliliğin artması gözlenir. Bunun birincil sebebi insanların bir ortamda verimli bir şekilde çalışabilmesi için çalışma zamanlarının(vardiya) ve çalışma alanlarının insanlara ve sosyal hayata göre düzenlenmesi gerekliliğidir. İnsanlar için fabrika ısıtılmalı gerektiğinde soğutulmalıdır. Mevzuat gereği ve insani olarak belirli bir sürenin üzerinde çalışamazlar( İngiltere’de haftada 4 gün mesai uygulaması pilot şirketlerde başladı. Avrupa’da da pilot uygulaması konuşuluyor).İnsanlar sosyal hayatları nedeniyle dikkat dağınıklığı yaşayabilirler. Kalifiye işçi bulmanın da güçlüğü ile insan çalıştırmanın maliyeti çok yüksektir. Eğer bu süreçleri yorulmayan, dikkati dağılmayan, üşümeyen ya da sıcaklamayan makinelere devrederseniz insandan kaynaklanan maliyet ve verimsizliklerin önü kesilmiş olur.Bu yöntemdeki en zor süreç olan "Görsel Kalite Kontrol" süreci de yapay zeka ile görüntü işleme yöntemleri geliştikçe aşılacaktır.
Karanlık fabrika mottosu “Ne mavi, ne beyaz yaka .En güzeli Dijital yakalı işçiler!”
Karanlık Fabrikalar ile hedeflenen ne?
· İşgücü maliyetlerinin azaltılması.
· Verimliliğin artırılması
· İş kazalarının önüne geçilmesi.
· Daha düşük enerji tüketimi
· Daha az çevre kirliliği.
· Vardiya ve mesai kavramının olmaması , üretim sürekli üretim.
· Fire ve kusurlu ürünlerin minimuma indirilmesi.
· Ürün kalitesinin artması.
· Daha öngörülebilir üretim planlama yapılabilmesi.
Peki dünyada karanlık fabrikalar var mı?
Bu fabrikaların ilki Çin’de kuruldu. Cep telefonu modülü üreten bu fabrikada robotların kullanılmasıyla işçi sayısı %90 azalırken kusurlu ürün oluşma oranı ise %25’ten %5’e düştü.
Diğer örneklerse şu şekilde ,
Tesla'nın Gigafactory 1'i, Nevada'da bulunan ve elektrikli otomobiller için pil üreten bir fabrikadır. Bu fabrika, üretim sürecinin çoğunu otomatikleştirmiştir ve sadece 200 insan tarafından işletilmektedir.
Amazon'un Fulfilment Center'ları, dünya çapında bulunan ve çevrimiçi siparişleri depolayan ve paketleyen tesislerdir. Bu tesisler, robotlar ve yapay zeka kullanarak otomasyonu en üst düzeye çıkarmıştır.
Toyota'nın Motomachi fabrikası, Japonya'da bulunan ve Toyota Mirai hidrojen yakıt hücreli otomobillerini üreten bir fabrikadır. Bu fabrika, üretim sürecinin neredeyse tümünü otomatikleştirmiştir.
Foxconn'un iPhone üretim tesisleri, Çin'de bulunan ve iPhone'ları üreten tesislerdir. Bu tesisler, otomasyonu kullanarak üretim maliyetlerini düşürmüştür.
BMW'nin Leipzig fabrikası, Almanya'da bulunan ve BMW i3 elektrikli otomobillerini üreten bir fabrikadır. Bu fabrika, üretim sürecinin çoğunu otomatikleştirmiştir.
Philips Hollanda’da ki fabrikasında 128 robot ve 9 insan ile traş makinesi üretimi gerçekleştiriliyor. İnsanlar Kalite Kontrol dışında bir görevde bulunmuyor.
En eski karanlık fabrikalar
Karanlık fabrikalara geçiş süreci aslında bir anda insanları üretim hatlarından atmak şeklinde olmadı. Sanayi devriminden bu yana buharla çalışan makinelerden başlayarak tekrarlayan sıkıcı ve çok fazla insan gücü gerektiren ağır işleri insanlardan devralmaya başladılar.
1784 yılında Amerikalı mucit “Oliver Evans”’ın(kendisi yolcu taşıyan ilk binek arabanın da mucididir.) belki de farkında olmadan karanlık fabrikalar’ın temelini attı.
Değirmene buğday yüklemek için kullandığı deri kayışlı ,ahşap şaft ve dişlilerden oluşan düzenek dünyanın ilk üretim hattı olarak tarihe geçti.
Evans’ın değirmeni, karanlık fabrikalara dair şu üç kavramı içeriyordu.
· Otomatik çalışan bir süreç
· İnsan inisiyatifi ve müdahalesinin göreceli olarak minimuma indirilmiş olması
· Nispeten yüksek verimlilik
Gelelim bu konunun en hassas noktasına,
Bu konunun çözülmesi en zor kısmı ise büyüyen "işsizlik" olacak ve bunu da çözmek hükümetlere düşüyor. Sadece Türkiye’de 15 milyon çalışanın %20,7 ‘si üretim endüstrisinde yani fabrikalarda çalışıyor. Lojistik ve hizmet sektöründeki endüstriyel dönüşümü de katarsak sorun büyük. Sanırım gelecek 20 yılda konuşacağımız konular Karanlık Fabrikalarla kalmayacak, “Vatandaşlık Maaşı” konusu da gündeme gelecek gibi görünüyor.
Kaynaklar :
1-https://djacademy.ac.in/blog/role-of-dark-factories-for-a-brighter-future/
2-https://www.industr.com/en/dark-factories-next-phase-of-smart-factories-2682209
3-https://akillifabrikalar.com.tr/karanlik-fabrikalar/#:~:text=Sanayi%204.0%20ile%20beraber%20ad%C4%B1n%C4%B1,%C5%9Firket%20ise%20General%20Motors%20oldu.
4-https://atolye1886.com/
5-https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/
6-https://www.tuik.gov.tr/
7-https://universitenitanit.com/
コメント